OCAK AYI SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ

Sanayi üretim endeksi gayri safi milli hasıla içinde en büyük paya sahiptir. Uluslararası göstergelerde takip edilen verilerden biridir ve sanayinin bütün kollarına göre ağırlık andırılması ile elde edilir.

Genel sanayi ürünlerinin üretim seviyeleri tek tek incelenerek sanayideki üretim düzeyine ait bilgiler toplanır. Ancak bu şekilde toplanan bilgiler yeterli olmayabilir. Çünkü bir ürün grubunun üretim miktarı artarken başka bir mal grubunun üretim miktarı azalabilir. İşte sanayi üretim endeksi bu problemi çözmek için devlet istatistik enstitüsü ve merkez bankasının iş birliği ile hesaplanır.

Sanayi üretim endeksi hesaplanırken ağırlıklar ülke koşullarına göre değişim gösterebilir.

Türkiye’de bu endeksi oluşturan üç ana sektör ve payları:

[İmalat Sanayi (%86,9), Elektrik Üretimi (%8,2) ve Madencilik Sektörü (%4,9)]

Şeklindedir.

Toplamda 22 alt sektöre bölünen imalat sanayi üretiminde %46,3 gibi önemli bir paya sahip olan dört ana kol şu şekilde sıralanmaktadır: Gıda (%10,64), Tekstil (%10,88), Petrol Ürünleri Sanayi (%14.48) ve Kimya Sanayi (%10.34).

Aylık sanayi üretim endeksi, yaklaşık 200 büyük işyerinden alınan ve yaklaşık 110 önemli sanayi malının üretim düzeyini tek değerde toplar. 1992 yılı üretim düzeyi 100 olarak alınmıştır. 15 ayrı sanayi dalı için de ayrı ayrı hesaplanabilen bu endeksin, tek tek sanayi dalları için yayınlanamaması, yorumu zorlaştırmaktadır.

Üç aylık sanayi üretim endeksi ise, TÜİK nun yaklaşık 2500 işyerinden, 800 mal için aldığı üretim bilgilerini kapsar ve toplam sanayi üretiminin %81’ini yansıtır.

Ülkelerin kalkınması, ihracatın artması, vergi gelirlerinin çoğalması, işsizliğin azalması ve en önemlisi dış ticaret açığının kapanmasında en önemli faktör üretimdir. Çünkü ülkede üretim kaynakları ne kadar verimli kullanırsa; ihracatı o kadar artacak, döviz gelirleri yükselecek ve dışa bağımlığı minimuma inecektir. Ayrıca üretim bol olduğu için halkın refah düzeyi yükseleceğinden yurt içinde de harcamalar artacak ve ekonomiye katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda konuya baktığımızda sanayi üretiminin ülke ekonomisinde en önemli faktör olduğu kesindir. Ancak yapılan üretimin sıradan değil; yükte hafif, pahada ağır, yüksek teknolojiye uygun ve en önemlisi üretimde kullanılan hammadde ve yarı mamulün de yerli üretim olması esas alınmalıdır. Bir başka konu da yapılan teknolojik üretim sayesinde ülkelerin kredi puanları artacağından yabancı yatırımcıların gelmesi kolaylaşacak, uluslararası arenada rekabet gücü yükselecektir.

Üretimin önemi sadece yukarıda anlatmaya çalıştıklarımla bitmediği aşikardır. Kısaca ekonomik değerlerin olumlu seyretmesinde katkısı oldukça önemlidir.

Ülkemizde üretimde kullanılan hammadde, yarı mamul ve diğer faktörlerin yüksek enflasyondan etkilenmesi sebebiyle üretim maliyetleri artarken döviz kurlarının yatay seyretmesi, ihracat yapan işletmeler için işçi çıkarma, üretimi azaltma gibi olumsuz sonuçların oluşmasına neden olmuştur. Bu yüzden sekiz aydan bu yana sanayi üretimi azalmış PMI oranı %50 nin altında gerçekleşmiştir. Ancak kasım ayında sanayi üretiminin artması ileriki dönemler için umut vermektedir. Üretimin daralmasında bir başka etken ise kredi faizlerinin yüksekliğidir. Düşük faiz politikasından geç kalınarak vazgeçilmesi sonucu faizler yükselmiştir. Ancak yılın ikinci yarısında enflasyon düşme eğilimine baz etkisiyle de olsa girdiğinden, faizler enflasyona eşitlenmiş faiz düşürme olasılığı yükselmiştir ve işte o zaman üretim firmalarının da önü açılacaktır. Bu bağlamda enflasyon rakamlarının düşük çıkmasına bağlı olarak aralık, ocak ve şubat aylarında politika faizi 250 şer baz puan düşürülerek %42,5 değerine gerilemiştir. Ancak bu değer yeterli olmayabilir ama gene enflasyona bağlı olarak önümüzdeki aylalarda faizlerde düşme olasılığı vardır. Çünkü kredi maliyetleri düşecektir.

Yılın ikinci yarısında baz etkisiyle ve TÜİK in baz aldığı hesaplamalarda kullanılan fiyat veya ücretlerin yanlış olması sebebiyle de mayıstan itibaren baz etkisi ile düşmeye başlamıştır. Dolayısıyla kâğıt üzerinde düşen enflasyonun gerçek hayatta yaşadığımız enflasyonla ilgisi yoktur. Üretim yapan işletmeler ise bahsettiğim gibi kredi maliyetlerinin yükselmesi nedeniyle üretimlerini azaltma yoluna gitmekte veya başka bir deyişle küçülmeye gitmeye devam etmektedir. Kredi faizleri bankalarda %71 civarına kadar yükselmiştir. Bu kadar yüksek maliyetle iş yapabilecek işletme sayısının parmakla gösterilecek kadar az olduğunu tahmin etmek zor değildir. Dolayısıyla sanayi üretim endeksi düşmeye devam etmektedir ve önümüzdeki aylarda faiz indirimi yapılmadığı taktirde birçok işletme faaliyetine son vermek durumunda kalabilir. İflas ve konkordato sayısı daha da artabilir.

TÜİK tarafından yayınlanan ocak ayı sanayi üretim endeksi aşağıdaki gibidir.

Sanayi üretimi yıllık %1,2 arttı

Sanayinin alt sektörleri (2021=100 referans yıllı) incelendiğinde, 2025 yılı ocak ayında madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre %0,7 azaldı, imalat sanayi sektörü endeksi %1,2 arttı ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %5,0 arttı.

Sanayi üretimi aylık %2,3 azaldı

Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, 2025 yılı ocak ayında madencilik ve taş ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki aya göre %7,5 arttı, imalat sanayi sektörü endeksi %3,0 azaldı ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi %0,8 azaldı.

Kaynak: Ekonomi Gazetesi