FAİZ GİDERLERİ VE BÜTÇE

Türkiye 2003-2023 arasında faize 563 milyar dolar ödedi. 2023’te 28,4 milyar dolara ulaşan faiz ödemesi 2011 yılından bu yana yıllık en yüksek değer oldu.

2023’te iktidarın topladığı 100 lira verginin 15 lirası faize gitti. 2024 yılında toplanacak vergilerin de en az 17 lirası faize gidecek. Hedeflerden şaşılırsa bu oran daha da artabilir.

Türkiye 2023 yılında 28,4 milyar dolar faiz ödedi. Bu 2011 yılından bu yana dolar bazında bir yılda faize ödenen en yüksek miktar oldu.

TBMM’de kabul edilen bütçeye göre hükümet 2024 yılında 11 trilyon 89 milyar lira harcama yapacak.

Bunun 1 trilyon 254 milyarı faiz harcamasına gidecek. Yani bütçeden harcanacak her 100 liranın 11,3 lirası faize gidecek.

İktidar 2024 yılında 8 trilyon 437 milyar lira gelir elde etmeyi planlıyor. Bunun 7 trilyon 408 milyar lirası vergilerden toplanacak. Bu durumda toplanan vergilerin yüzde 16,9’u faiz harcamalarına gidecek. Bu hükümetin 2023 yılı hesabına dayanıyor. Bütçe hedeflerinin şaşması durumunda vergi giderleri artabilir.

Türkiye her yıl faize ne kadar ödüyor? Toplanan vergilerin ne kadarı faize gidiyor? Türkiye AK Parti döneminde ne kadar faiz ödedi?

Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı • (*Tahmini)

Lira bazında faiz ödemelerini üstteki grafikte yıl yıl görebilirsiniz. Enflasyondan dolayı bu verilere lira yerine dolar bazında bakmak daha gerçekçi bir kıyaslama imkânı veriyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Merkez Bankası verilerine göre 2002’de 34,3 milyar Amerikan doları olan faiz gideri 2008’de 40 milyar dolara yükseldi. 2017’de ise en düşük sayıya ulaşıldı. Bu sene faiz ödemesi 15,6 milyar dolara kadar düştü.

Kaynak: Gelir İdaresi&HMB (2006 ve sonrası aylık; 2006 öncesi yıllık kur)

2021’de 21,3 milyar dolar olan faiz gideri 2022’de 18,9 milyar dolara düştü. 2023 yılında ise faiz harcamaları 28,4 milyar dolara kadar çıktı. Üstelik 2023 yılında dolar kuru cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra hızla yükseldi.

2023 yılındaki faiz gideri 2011 yılından bu yana görülen en yüksek değer oldu.

Verginin ne kadarı faize gidiyor?

Peki, toplanan verginin ne kadarı faize gitti? 2000 yılında toplanan 100 lira verginin 77 lirası faize giderken bu oran 2001’de yüzde 103’ü aştı. Bu de demek? Toplanan vergi faiz giderini karşılamaya yetmedi.

2002’de 87’ye düşen oran AK Parti’nin ilk yılında 2003’te yüzde 70’e geriledi.

Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı • (*Bütçe tahmini)

Kademeli şekilde düşen faiz giderinin toplanan vergiye oranı 2016 ve 2017 yılında yüzde 11’e kadar düştü. Bu oran 2021’de yüzde 15,5 olurken 2022’de yüzde 13,2’ye geriledi. Bu miktara Kur Korumalı Mevduat (KKM) giderleri dahil değil.

2023’te ise toplanan 100 lira verginin 15 lirası faize gitti.

Faizin bütçedeki payı 2001 krizi döneminde yüzde 51’e kadar çıkmıştı. Yani bütçenin yarıdan fazlası faize gidiyordu. AK Parti’nin iktidara geldiği 2002’de bu oran yüzde 45 idi. 2003’te yüzde 42 olan faizin bütçedeki payı ardından 2011 yılına kadar kademeli şekilde düşerek yüzde 13,4’e kadar geriledi.

Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı • (*KKM dahil)

2017 yılında yüzde 8,4’e kadar düşen oran 2022 yılında yüzde 10,6 oldu. Bu oran 2023’te yüzde 10,2 gerçekleşti.

2003-2023 yıllarını kapsayan son 21 yılda Türkiye faize 563 milyar dolar ödedi.

(Yukarıdaki yazı euronews sitesinden alınmıştır.)