Geleneksel boyama ve baskı tekniğinin sanatı temsili mirasçısı Peride Mamut

Kısa sure once Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin Turfan kentindeki Edikut Bölgesi’nde düzenlenen Erik Çiçeği Festivali’nde somut olmayan bir kültür mirası turistlerin büyük ilgisini çekti. Festivalde Ulusal Somut Olmayan Kültürel Miraslar listesine yazılan Uygur çiçek keçesi ve desenli kumaş boyama ve baskı tekniğinin günümüzdeki temsilcisi Peride Mamut, turistlere kendi yeteneğini sergiledi.

Peride, ev yapımı doğal kumaşı tezgahın üstüne sererek, üzerine boyaya bastırılmış tahta kalıbı iki eliyle kumaşın üzerine sertçe bastırır bastırmaz, kumaşın üzerinde güzel lotus çiçek desenleri ortaya çıktı.

Peride, kendi becerisini sergilemenin yanı sıra turistleri de deneyimlemeye davet etti. Peride, “Kumaş boyama ve baskı yöntemini ilk etapta öğrenmek çok kolaydır. Yalnız birkaç dakikalık bir zaman zarfında kumaş üzerine kendinize özgü motifleri yaratabilirsiniz” diye anlattı.

Peride Mamut tahta baskı kalıbıyla kumaş üzerini desenliyor

Çok sayıda turist erik çiçeklerini görmek için fuara akın etti. Bunun iyi bir fırsat olduğunu bilen Peride, daha fazla insanın tahta kalıplar aracılığıyla kumaş boyama ve baskı tekniğiyle tanışma fırsatına kavuşmasını istedi. Peride, bu teknikle ilgili bilgileri paylaştı:

“Bizim ev yapımı doğal kumaş üzerine motifler transfer etme becerimiz tahta gravür ve tahta boyama, batik boyama ve tahta kalıplarla kumaş üzerine desenleme gibi çeşitli yöntemlerden oluşuyor, bunlar arasında en yaygın ve en çok kullanılanı ise tahta kalıplarla boyama ve baskı becerisidir. Tahta kalıplarla üzerine çeşitli motifler transfer edilen kumaşlar genellikle pamuklu bornozlar, bel eşarpları, örtüler, perdeler ve kapı perdeleri gibi pek çok üründe kullanılır.”

Peride’ye göre, tahta kalıp derin bir kültürel mirasa sahiptir ve yapım sürecinin her adımı bir sabır gerektirir.

Peride ilk kez 2004 yılında, tahta kalıplarla boyama ve baskı tekniği kullanılarak elde edilen bir parça kumaşla tanıştı ve buna büyük bir ilgi duydu. Peride ailesinin desteğiyle, bu geleneksel sanatı öğrenmek için Lop ilçesindeki  mesleki eğitim kursuna katıldı. Peride’nin öğretmeni Yoldaş Ahun, kumaş boyama ve baskı sanatının dördüncü nesil temsilcisi. Usta, Peride ve diğer öğrencilerin eğitimini tamamladıktan sonra, bu beceriyi yaygınlaştırmaları konusunda büyük umutlar besliyordu. Büyük bir sorumluluğu olduğunun farkında olan Peride, bu beceriyi aktarmaya karar verdi.

Peride Mamut turistlere ürünleri tanıtıyor.

Peride’nin anlattığına göre, kumaş boyama ve baskı tekniği için kullanılan boya maddeleri genellikle nar kabuğu, bezelye çalısı ve Radix İsatidis gibi doğal bitki ve mineral malzemelerden elde edilir ve bu boyalar çevre dostudur. Tahta kalıplar ise ustalar tarafından özel olarak yapılır ve gerekli malzemeler çoğunlukla ceviz ve erik ağaçlarından oluşur. Baskının desen tasarımı esas olarak sanatsal bir güzelliğe sahip olan bitkilere, çiçeklere, ev eşyalarına ve geometrik figürlere dayanmaktadır. Tahta kalıbın oyulmasından boyanın yapılmasına ve kumaşın seçilmesinden durulamasına kadar en az 10’a yakın  işlem tamamladıktan sonra ancak bir ürün geliştirilmiş olur, dolayısıyla işlem süreci oldukça titizlik gerektirir.

Halihazırda  yüzlerce çeşit tahta kalıba sahip olan Peride, değişen desenler ouşturmak amacıyla belli kurallara göre farklı kombinasyonlar yaparak, sayısız değişik desen yarattı.

Peride şunları söyledi: “Tahta kalıplarla kumaş üzerine desen transfer etme yöntemi sanki bir damgalama işlemi gibi görünse de, yapımcının titiz çalışmasını gerektirir ve bir küçük hata yapıldığında ürünün genel görünümünü etkiler ve hatta tüm emeğin boşa gitmesine neden olur.”

Peride, ayrıca tüm olanaklarla geleneksel tahta kalıp örneklerini toplamak ve korumak için ücra bölgelerdeki köylülerin evlerine giderek eski halılar, masa örtüleri ve diğer eşyaları topladı ve bu eşyalar üzerinden ilham aldı. Peride, bu eski ürünlerden yararlanarak yaratacağı motifli her kumaşın özgün tarza ve parlaklığa sahip olmasını istediğini söyledi.

Peride Mamut Turfan kentindeki Edikut bölgesinde düzenlenen Erik Festivali’nde turistlere ürünlerini tanıtıyor.

Peride, her yıl, bir müzede somut olmayan kültür mirasları araştırma etkinliği düzenlediklerini ve tahta kalıplarla aracılığıyla kumaş boyama ve baskı tekniğinin mahallelere ve okullara girmesini istediklerini belirtti. Bu tür etkinliğe çok sayıda turist deneyimlediğini ve şu an  4 öğrencisi bulunduğunu sözlerine ekledi.

Öğrenci Halizat Barat’ın gözlerinde tahta kalıplar aracılığıyla kumaş boyama ve baskı tekniğinde desenleri kombinleştirmek çok zor bir işlemdir. Barat, bundan sonra herkesin seveceği eserler yaratmak için desenleri kombinleştirmenin daha çok yolunu bulmak için elinden geleni yapmaya kararlı.

Peride de son yıllarda becerisini yaygınlaştırmaya özen gösteriyor. Son yıllarda, tahta kalıplar aracılığıyla geleneksel boyama ve baskı yöntemi kullanıp yaptığı ürünlerini Shanghai, Shenzhen ve Chengdu gibi büyük şehirlerde düzenlenen çeşitli kültürel etkinliklerde sergilenmesini sağladı. Peride, sonraki dönemde geleneksel motifler ile modern sanat türlerini birleştirerek, geleneksel becerinin canlılık kazanmasını sağlayacağını dile getirdi.

www.ekonomigundemi.com.tr